Elektrik Enerjisi
- Elektrik enerjisinin diğer enerji türlerine dönüştürülmesi kolaydır.
- Diğer enerji türlerine göre çok uzaklara taşınması ve kullanılması son derece rahattır.
- Verimi yüksektir. Bir enerji, istenen başka bir enerji türüne dönüştürülürken, ekseriya istenmeyen başka enerji türleri de ortaya çıkar. Bunların arasında özellikle ısı enerjisinin büyük olması dikkati çeker. İstenmeyen bu ısı enerjisi, yararlanılamadığı için yitirilir ve verimi düşürür. İşte elektrik enerjisinin ısıdan başka bir enerjiye dönüştürülmesinde oluşan ısı enerjisi az olduğu için verimi yüksektir.
- Elektrik enerjisi sayısız bir çok parçaya ayrılarak kullanılabilir. Örneğin: Bir elektrik santralında kazanılan elektrik enerjisi, enerji taşıma hatlarıyla büyük kentlere götürülmekte ve orada sayısız konut ve iş yerlerine dağıtılarak kullanılmaktadır.
- Elektrik enerjisi bulunduğu yerin ekonomik, sosyal ve kültürel düzeylerini hızla yükseltir ve kendisine karşı duyulan gereksinmenin artmasına gene kendisi neden olur.
- Elektrik enerjisi toplumların ekonomik, sosyal ve kültürel yönlerden kalkınmasını sağlayan ve çağdaş uygarlığın en önemli araçlarından biri durumundadır.
- Son 50 yıl içinde baş döndürücü bir hızla ilerleyen teknolojideki gelişimler ve hatta bir ev kadınının eli altına bir makinanın verilmesi (örneğin çamaşır makinesi) elektrik enerjisi sayesinde olanaklı olmuştur.
Elektrik enerjisinin belirtilen bu ve bunlara benzer avantajları ve iyi yönleri yanısıra sakıncalı yönleri de vardır. Bunların başında elektrik enerjisinin depo edilemeyen bir enerji türü olması gelir. Nitekim elektrik enerjisi üretildiği anda kullanılmak zorunluluğundadır. Bundan dolayı üretim ile tüketim arasında devamlı bir dengenin bulunması gerekir. Ayrıca üretim sisteminde bir arıza ortaya çıktığında, bu sisteme bağlı sayısız abonede hizmetlerin durmasına ya da aksamasına neden olur. Bu nedenle, elektrik enerjisinin üretiminde sürekli bir devamlılığın sağlanması ve elde büyük ölçüde yedek sistemlerin bulundurulması zorunludur.
Elektrik enerjisinin bir başka sakıncası da üretimine paralel olarak taşıma ve dağıtımı için özel düzenlere kesinlikle gereksinme duymasıdır. Oysaki, örneğin: bir dokuma fabrikası ürünlerini tüketiciye götürmek için özel yollara ve taşıtlara gereksinme duymaz. Bu görevi herkesin yararlandığı bir yoldan ve bir kamyon ile yapabilir. Buna karşın elektrik enerjisinin taşıma ve dağıtılması için projeye ayrıca yatırımların (örneğin: direkler, teller, izolatörler...) katılması zorunlu olmaktadır.
ELEKTRİK ENERJİSİNİN İLETİMİ (TAŞINMASI) VE DAĞITILMASI
Genellikle birbirinden uzak olan elektrik üretim santrallarıyla tüketim merkezleri arasındaki bağlantı, iletişim şebekesi ve enterkonnekte sistemlerle sağlanır. Elektrik depolanamadığından, üretildiğinde hemen kullanıcıya ulaştırılması gerekir. Bu da üretim ve tüketimin her an dengede tutulması demektir. Öte yandan tüketim miktarı bölgelere, mevsimlere ve hatta günün saatlerine göre büyük değişiklikler gösterebilir.
Enterkonnekte sistemler, üretimi tüketim düzeyindeki değişimlere uyarlamayı sağlar. Elektriğin iletimiyse, gerilimin gücüne bağlı olarak taşıma iletim sığası değişen elektrik hatları aracılığıyla gerçekleştirilir. Gerilim arttığında iletim işleminde ciddi tasarruflar sağlanır: enerji kaybı gerilim düzeyiyle ters orantılı olduğu için enerjiden, hat miktarı azaldığı için yerden, şebekedeki bakım masrafları azaldığı için de harcamalardan tasarruf edilir. Mesela, 1000 MW'lık bir nükleer santralın ürettiği elektriği boşaltmak için, 380000V'luk bir hat kullanılır; oysa aynı işi görmek için 154000V'luk altı hat veya 66000V'luk 30 hat gerekir.
Enterkonnekte sistemler çok dağınık bölgelerin üretim imkanlarını birleştirerek, aynı malzeme güvenliği bakımından gerekli olan güç miktarının azalmasını sağlar. Arızalar meydana geldiğinde, yerinde değiştirilmesi gereken parçalar o an için elde bulunmayabilir. Bu durumda enterkonnekte sistem yardıma koşar; elektrik dağıtım istasyonlarında gerilimin akış yönü ayarlanarak anında ve en az harcamayla üretim ile tüketim arasındaki denge sağlanır. Şebekenin yönetimi için gerekli emirler ve bilgiler özel iletişim hatları, özel telsizler kullanılarak sağlanır.
Şebeke ve Gerilimler
Gerilim ne kadar yüksek olursa, bir hattın iletebileceği elektrik miktarı da o kadar yüksek olur. Üretim santrallarından çıkan çok büyük miktarlardaki akımı iletebilen hatlar Türkiye' de 380000V veya 154000V düzeyindedir. Uzak mesafeler arasına kurulan büyük iletişim şebekeleri ve enterkonnekte sistemler bu tip hatlardan oluşur. Bu şebekeler, bütün üretim santrallarını birbirine bağlar. Elektrik, gerilimi düşürüldükten sonra bölgesel şebekelere iletilir ve bu şebekeler yardımıyla ayrılarak dağıtım merkezlerine gönderilir.
İletim şebekesi bölgesel, ulusal veya uluslar arası ölçekte de olsa, yönetim ve organizasyon nedenleriyle iletim işlemi Türkiye' de 34500V veya bunun üzerindeki bir gerilim düzeyinde gerçekleştirilir. En çok kullanılan 380000V, 154000V, 66000V veya 24500V'tur. 34500V'un altındaki gerilimlere ortalama gerilimler olan 20000V ve 15000V veya alçak gerilim olan 380 veya 220V'luk "dağıtım gerilimleri" denir.
Petrokimya, metalürji (özellikle alüminyum), demir-çelik fabrikaları ve elektrikli ulaşım hatları (tren, tramvay) çok büyük tüketicidir. Orta gerilim şebekeleri orta ve küçük sanayi işletmeleri ile büyük mağazalar veya yöresel yönetimler, hastaneler, okullar gibi merkezleri besler. Son olarak, milyonlarca yerel kullanıcı, alçak gerilimli elektrik akımıyla beslenir.
Elektrik Dağıtım Merkezleri ve Dağıtım Bağlantıları
Elektrik üretim merkezleriyle tüketicileri arasındaki bağlantı, elektrik iletim şebekesiyle anında sağlanır. Elektriğin dağıtımı, üretim ve iletim merkezlerindeki karmaşık bir programlama sistemiyle gerçekleştirilir. Dağıtım Türkiye Elektrik Kurumu (TEK) tarafından hazırlanarak uygulanmakta olan bir plana göre Türkiye çapında yapılır. Bu amaçla haberleşme ve telekomünikasyon araçlarından, otomasyondan ve önceden hazırlanan istatistik verilerine dayalı öngörülerden yararlanılır. Bu öngörülerde, ele alınan günün birkaç yıl öncesine kadar şebeke ve tüketim durumu dikkate alınır.
Eskiden yılda bir kere yapılan tahminler, zamanla haftalık, günlük hale gelmiş ve tüketimin daha da yakından izlenmesi imkanı sağlanmıştır. Dağıtım ve iletimde meteorolojik koşullar da çok önemlidir; kapalı bir hava veya güneşli bir hava büyük sıcaklık farklılıklarına yol açar ve bu da milyonlarca konutun ısıtma ve aydınlatılmasında rol oynar. Elektrik akımının iletimi ve dağıtımı şebekeye bağlı dağıtım merkezlerince (transformatör istasyonları) sırayla yapılır.
Şebeke dağıtım merkezlerinin iki ayrı işlevi vardır: hem hatların birbirine bağlanmasını sağlar (enterkoneksiyon), hem de dönüştürme işlevi üstlenir (transformatör). Transformatör istasyonları transformatörler (dönüştürücü), disjonktörler ve ayırıcılarla donanmıştır.
Transformatörler, duruma göre elektrik akımının gerilimini yükseltir veya alçaltır; dolayısıyla, iletim ve dağıtıma en uygun gerilimi seçerek elektriğin taşınmasında büyük önem taşır. Disjonktörler gerilim hattında herhangi bir aksaklık olduğunda akımı otomatik olarak kesmeye yarar. Hattın şebekeden ayrılması gerektiğinde devreye sokulabilir.
Ayırıcılar da aynı rolü üstlenir, ama hatta akım olmadığı zaman çalışır ve hattı şebekeden tamamen ayırmakta kullanılır. Bir dağıtım merkezinin birçok farklı öğesi çoğunlukla açıktadır; bazı kentlerde bir dizi öğe yeraltında veya bina içlerinde olabilir. Bunlar basınçlı gaz zarfı içinde tutulur. Atmosferle pek temas etmediğinden, bundan kaynaklanan kirlenmelere uğramaz. Merkezler biraz uzaktaki bir kumanda istasyonundan yönetilir.
Elektriğin Ülke Çapında Dağıtımı
Türkiye'de elektrik dağıtımından genelde Türkiye Elektrik Kurumu (TEK) sorumludur; bazı bölgelerde bu işi özel şirketler üstlenmiştir. Dağıtım kuruluşu tüketim ihtiyacına göre şebekeler kurmak, bunları yönetmek ve yenilemek, tüketicileri şebekeye bağlayan bağlantıları yapmak, dağıtılan elektriğin sürekliliğini sağlamak ve miktarını sabit kılmakla yükümlüdür. İletim sistemi aracılığıyla yüksek gerilimde taşınan elektrik, alçak gerilime düşürülerek bir dağıtım merkezine, yani transformatör istasyonuna ulaştırılır. Kırsal bölgelerde bu şebekeler açıktadır; yerleşim bölgelerindeyse çoğunlukla yeraltına döşenmiştir.
Orta gerilim/alçak gerilim merkezlerinin bağlayıcı elemanı, farklı gerilimdeki iki şebekeyi birbirine bağlayan ve kısaca trafo denen transformatördür. Alçak gerilimli dağıtım sistemi tüketicilere üç fazlı ve bir topraklı (nötr) elektrik sağlar; elektrik iki gerilim düzeyinden oluşur. Bunlardan giderek yaygınlaşanı fazlar arası 380V ve faz-toprak arası 220V gerilimidir. Fazlar arası 200V ve faz-nötr arası 127V olanı giderek azalmaktadır.
En çok kullanılan sistemler üç fazlı 380V ve tek fazlı 220V'tur. Bu seçeneğe göre, bir alet 4 tele veya 2 tele bağlanır. Elektrik akımının frekansı bütün Avrupa'da ve Türkiye'de 50Hz, Amerika kıtasındaysa 60Hz'dir. Bir motor veya bir bilgisayar, aygıtın içinde kullanılan frekansa eşit frekanslı bir şebekeye bağlanmadıkça düzgün çalışmaz.
______________________________________________________________________________
Çevre Bakanlığı`ndan: 2872/m.13
_____________________ ___________
KHK 443/m.2,9
o TEHLİKELİ KİMYASALLAR YÖNETMELİĞİ (*) (1) (*2)
R.G.: 10.07.1993
Sayı: 21633
________________
______________________________________________________________________________
-----------------
(1) - Bu Yönetmeliğin adı, (R.G.: 20.04.2001/24379`da yayımlanan
Yönetmelik, m.1) ile değiştirilmiştir.
- (R.G.: 20.04.2001/24379`da yayımlanan Yönetmelik, m.7) ile, Bu
Yönetmelik ve eklerinde geçen "Zararlı Madde ve/veya Ürünleri"
ibareleri ile "Zararlı Kimyasal Madde ve/veya Ürünleri" ibareleri
"Tehlikeli Madde ve Müstahzarları" şeklinde, "Zararlı Madde"
ibareleri "Tehlikeli Madde" şeklinde değiştirilmiştir.
- (R.G.: 20.04.2001/24379`da yayımlanan Yönetmelik, m.7) ile,
bu Yönetmelikte geçen "Ara işletmeci" ibareleri "Dağıtıcı" olarak
değiştirilmiştir.
----------------
BİRİNCİ BÖLÜM
AMAÇ, KAPSAM, HUKUKİ DAYANAK VE TANIMLAR
AMAÇ
MADDE 1 - (Değişik: R.G.: 20.04.2001/24379`da yayımlanan Yönetmelik, m.2)
Bu Yönetmeliğin amacı, tehlikeli kimyasalların kontrol altına alınarak olumsuz
etkilerinden çevre ve insanın korunmasına yönelik idari ve teknik usul ve
esasları düzenlemektir. (*3)
KAPSAM
MADDE 2 - (Değişik: R.G.: 20.04.2001/24379`da yayımlanan Yönetmelik, m.3)
Bu Yönetmelik,
a) Tehlikeli kimyasalların tespiti, sınıflandırılması, etiketlenmesi ve
ambalajlanmasına ilişkin usul ve esasları,
b) Tehlikeli kimyasalların üretimi, depolanması, taşınması faaliyetlerine
ilişkin esasları,
c) Tehlikeli kimyasallar ve tehlikeli eşyanın kullanımı ve piyasaya arzına
ilişkin esasları,
d) Kimyasalların ithalat ve ihracatına ilişkin usul ve esasları,
e) Tehlikeli kimyasallar ve tehlikeli eşya ile iştigal olunmasına ilişkin
hükümleri,
f) Kimyasallar ile tehlikeli eşyanın piyasa gözetimi ve denetimine ilişkin
hükümleri,
kapsar.
Ancak,
a) Son ürün konumunda kullanıcıya ulaşan;
1) İnsan sağlığı ve veteriner amaçlı kullanılan tıbbi müstahzarlar,
2) Kozmetikler,
3) Atık madde ve karışımları ile tehlikeli eşya atıkları,
4) Gıdalar,
5) Hayvan yemleri,
6) Pestisitler,
7) Radyoaktif maddeler ve radyoaktif madde içeren müstahzarlar ile eşya,
8) Patlayıcılık ve piroteknik etki elde etmek amacı ile piyasaya arz edilen
patlayıcılar ile harp levazımatı ve infilak malzemeleri,
b) Taşımacılığa ilişkin sınıflandırma, etiketleme ve ambalajlama kuralları,
bu Yönetmeliğin kapsamı dışındadır. (*4)
HUKUKİ DAYANAK
MADDE 3 - Bu Yönetmelik 2872 sayılı Çevre Kanunu`nun 13 üncü maddesi ve
443 sayılı Çevre Bakanlığı`nın Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde
Kararname`nin 2 nci maddesinin (j) ve (k) bendleri ve 9 uncu maddesinin (d)
bendi gereğince hazırlanmıştır.
TANIMLAR
MADDE 4 - (Değişik: R.G.: 20.04.2001/24379`da yayımlanan Yönetmelik, m.4)
Bu Yönetmelikte geçen terim ve kavramlardan;
Bakanlık: Çevre Bakanlığı merkez ve taşra teşkilatını,
İştigal: Tehlikeli kimyasal ve tehlikeli eşyanın üretimi, ithalatı,
ihracatı, dağıtımı, taşınması, depolanması, kullanımı faaliyetlerinden
herhangi biri ile uğraşılmasını,
Üretici: Kimyasal element ve/veya bileşiklerini veya bunların karışım ve/
veya çözeltilerini kullanarak, herhangi bir yöntemle, herhangi bir formda
tehlikeli kimyasal veya tehlikeli eşya hazırlayan, bunlara ticari adını veya
markasını veren gerçek ve tüzel kişiyi,
İthalatçı: Kendi ihtiyacını karşılamak veya piyasaya arz etmek üzere
tehlikeli kimyasal ile tehlikeli eşyanın ithalatını gerçekleştiren gerçek ve
tüzel kişiyi,
İhracatçı: Tehlikeli kimyasal ile tehlikeli eşyanın ihracatını
gerçekleştiren gerçek ve tüzel kişiyi,
Dağıtıcı: Tehlikeli kimyasal ile tehlikeli eşyanın üretici veya
ithalatçıdan kullanıcıya ulaşmasını teminen ara alım-satım işlemlerini yürüten
gerçek ve tüzel kişiyi,
İşletme Müdürü: Tehlikeli kimyasallar ve tehlikeli eşya ile iştigal eden
tarafından bu yönetmelik hükümlerine uygun olarak yetkili ve sorumlu kılınan,
yasaların öngördüğü şartları taşıyan kişiyi,
Piyasaya Arz: Tehlikeli kimyasal ile tehlikeli eşyanın, üretimi sonrası
veya ithalatında gümrük idarelerince ilgilisine teslimi sonrası, kullanımı
veya satışı amacıyla bedelli veya bedelsiz olarak piyasada yer alması için
yapılan ilk faaliyeti,
Piyasa Gözetimi ve Denetimi: Tehlikeli kimyasal ile tehlikeli eşyanın bu
yönetmelik hükümlerine uygunluğunun kontrol altında tutulması, denetlenmesi
faaliyetini,
Ürün: Kimyasal element ve/veya bileşiklerinin veya bunların karışım ve/veya
çözeltilerinin kullanılması ile, üretici tarafından herhangi bir yöntemle,
herhangi bir formda hazırlanan madde, müstahzar ve eşyayı,
Madde: Doğal halde bulunan veya bir üretim sonucu elde edilen,
kararlılığını ve yapısını etkilemeden uzaklaştırılabilen çözücüler hariç,
üretiminde kararlılığını sağlamak üzere kullanılan katkı maddeleri ile üretim
işleminden kaynaklanan safsızlığı ihtiva eden kimyasal element ve bunların
bileşiklerini,
Müstahzar: En az iki veya daha çok maddenin karışım veya çözeltilerini,
Tehlikeli Özellik: Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay
alevlenir, alevlenir, çok toksik, toksik, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici,
alerjik, kanserojen, mutajen, üreme için toksik ve çevre için tehlikeli
özellikleri,
Tehlikeli Kimyasal: Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay
alevlenir, alevlenir, çok toksik, toksik, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici,
alerjik, kanserojen, mutajen, üreme için toksik ve çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip madde ve müstahzarları,
Patlayıcı Madde/Müstahzar: Atmosferik oksijen olmadan da ani gaz yayılımı
ile ekzotermik reaksiyon verebilen ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma ile
kendiliğinden patlayan veya belirlenmiş test koşullarında patlayan, çabucak
parlayan katı, sıvı, macunumsu, jelatinimsi haldeki madde/müstahzarları,
Oksitleyici Madde/Müstahzar: Özellikle yanıcı maddelerle olmak üzere diğer
maddeler ile de temasında önemli ölçüde ekzotermik reaksiyona neden olan madde
/müstahzarları,
Çok Kolay Alevlenir Madde/Müstahzar: Çok düşük parlama noktası (0øC`den
düşük) ve düşük kaynama noktasına (35øC`den düşük) sahip sıvı haldeki madde ve
müstahzarlar ile oda sıcaklığı ve basıncı altında hava ile temasında
yanabilen, gaz haldeki madde/müstahzarları,
Kolay Alevlenir Madde/Müstahzar: a) Enerji uygulaması olmadan, ortam
sıcaklığında hava ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden yanabilen ve ateş
kaynağının uzaklaştırılmasından sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Düşük parlama noktasına (21øC`nin altında) sahip olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli miktarlarda, çok kolay
alevlenir gaz yayan madde/müstahzarları,
Alevlenir Madde/Müstahzar: Düşük parlama noktasına (21øC-55øC) sahip sıvı
haldeki madde/müstahzarları,
Çok Toksik Madde/Müstahzar: Çok az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla
alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik
hasarlara veya ölüme neden olan madde/müstahzarları,
Toksik Madde/Müstahzar: Az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla
alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik
hasarlara veya ölüme neden olan madde/müstahzarları,
Tehlikeli Madde ve Müstahzarları: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara
veya ölüme neden olan madde/müstahzarları,
Aşındırıcı Madde/Müstahzar: Canlı doku ile temasında, dokunun tahribatına
neden olabilen madde ve müstahzarları,
Tahriş Edici Madde/Müstahzar: Mukoza veya cilt ile direkt olarak ani, uzun
süreli veya tekrarlanan temasında lokal eritem, eskar veya ödem oluşumuna
neden olabilen, aşındırıcı olarak sınıflandırılmayan madde/müstahzarları,
Alerjik Madde/Müstahzar: Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı derecede
hassasiyet meydana getirme özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması
durumunda karakteristik olumsuz etkilerin ortaya çıkmasına neden olan madde/
müstahzarları,
Kanserojen Madde/Müstahzar: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye
nüfuz ettiğinde kanser oluşumuna neden olan veya kanser oluşumunu hızlandıran
madde/müstahzarları,
Mutajen Madde/Müstahzar: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında veya deriye
nüfuz ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol açabilen veya bu etkinin
oluşumunu hızlandıran madde/müstahzarları,
Üreme İçin Toksik Madde/Müstahzar: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme fonksiyon ve kapasitelerini
azaltan ve/veya doğacak çocuğu etkileyecek kalıtımsal olmayan olumsuz etkileri
meydana getiren veya olumsuz etkilerin oluşumunu hızlandıran madde/
müstahzarları,
Çevre İçin Tehlikeli Madde/Müstahzar: Çevre ortamına girdiğinde çevrenin
bir veya birkaç unsuru için kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren madde/
müstahzarları,
Tehlikeli Eşya: Üretim işlemi sonucu herhangi bir formda hazırlanmış olup
son ürün konumunda piyasaya arz edilen, kullanımı ile çevre ve insanı olumsuz
yönde etkileyebilecek tehlikeli kimyasal ihtiva eden eşyayı,
ifade eder. (*5)
İKİNCİ BÖLÜM
GENEL İLKELER
KİMYASAL MADDELERİN İTHALATININ KONTROLU
MADDE 5 - Çevrenin korunması yönünden zararlı etkileri olduğu bilinen
kimyasal maddelerin ithalatının kontrolu yayınlanan tebliğler doğrultusunda
yapılır.
GENEL KORUMA GÖREVİ
MADDE 6 - Tehlikeli madde ve müstahzarlarıyla iştigal edenler ilgili
tebliğlerde verilen kurallara ve bu Yönetmelikte adı geçen tehlikeli
maddelerden kaynaklanan ve eklerde verilmekte olan "Özel Risk Durumları" ve
bunlarla ilgili "Güvenlik Tavsiyeleri"ne etiket, ambalajlama, depolama ile
ilgili diğer hükümlere uymak zorundadırlar.
ÇEVREYE YIĞIN HALİNDE BIRAKMA
MADDE 7 - Tehlikeli madde ve mestahzarları, bu Yönetmelik hükümlerine uygun
şekilde ambalajlama ve depolama yapılmadan, çevreye yığın veya yığın
oluşturacak şekilde bırakılamaz.
Ancak, yığılma zorunluluğu bulunduğu hallerde ilgili valiliğin izni
alınarak;
a) Yığma ve yığından alma işlemlerinde, madde veya ürün türü, iş kolu ve
kullanım amacına uygun yöntem, araç ve gereç kullanmak,
b) Madde veya ürünün çevrede olumsuz etkilere neden olacak şekilde komşu
alanlara, havaya ve sulara karışmasını önlemek için ilgili mevzuat
doğrultusunda gerekli önlemleri almak,
c) Hayvanlar, bitkiler ve bunların hayat sahalarının tehlikeye sokulmaması
için uygun önlemleri almak,
şartlarıyla çevreye yığın halinde bırakmak mümkün olabilir.
ÜRETİCİ VE İTHALATÇININ BİLGİ VE BEYAN VERME YÜKÜMLÜLÜĞÜ
MADDE 8 - Ülke sınırları içinde, ilgili tebliğler ve Ek-I kapsamında yer
alan tehlikeli madde ve müstahzarlarıyla ile iştigal edenler, üretim ve fiili
ithalat sonrası;
a) Bu Yönetmelik ve eklerin getirdiği hükümler çerçevesinde etiketleme,
ambalajlama, depolama ve taşıma ile ilgili kurallara uyduğunu ispat etmekle,
b) Bakanlığın talep etmesi durumunda beyanda bulunmakla,
yükümlüdür.
Beyan dosyasında bulunacak asgari bilgiler Ek-III`de verilmiştir.
Üretici ve ithalatçı gerek görüldüğünde beyan ettiği bilgilerin kanıtlarını
da Bakanlığa vermekle yükümlüdür.
Bakanlık Ek-I kapsamında yer alan maddelerdeki değişiklikleri, Yönetmeliğin
44 üncü maddesinde oluşturulan Kimyasal Güvenlik Komisyonu`nun görüşleri
doğrultusunda yapar.
EK BİLGİ VERME YÜKÜMLÜLÜĞÜ
MADDE 9 - Bakanlığın gerekli görmesi durumunda, ilgili tebliğler
çerçevesinde başvuruda bulunanlar,
a) Mevcut bilimsel bilirkişi raporlarını,
b) İlgili deney metodlarını ve kaynağını,
c) Madde ve ürünü temsil eden örneğini,
d) Etiketi veya taslakları, kullanma talimatları ve bilgi formlarını,
e) Beyan ettiği bilgilerin kanıtlarını
kapsayan ek bilgiyi vermek zorundadır.
Bakanlık, sunulan belgelerin yetersiz bulunması durumunda başvurandan ilave
deneyler, testler ve bunların sonuçlarını isteyebilir.
ÜRÜNLERİ KONTROL YÜKÜMLÜLÜĞÜ
MADDE 10 - Üretici, zararlı maddelere ilişkin test yöntemleri konusunda bir
tebliğ çıkıncaya kadar, geçici olarak, iştigal ettiği maddelerle ilgili
verdiği beyanda belirttiği özellikleri sağlamak için yaptığı ölçümlerde ilgili
ulusal ve uluslararası standart yöntemleri kullanmakla yükümlüdür.
BELGELERİ HAZIR BULUNDURMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ
MADDE 11 - Tehlikeli madde ve müstahzarları ile iştigal edenler, bunların
piyasaya arzında, üretimi ve ticareti ile ilgili tüm bilgileri kaydetmekle,
eski bilgilerle birleştirmekle ve incelemeye sunulacak biçimde düzenleyerek
hazır bulundurmakla yükümlüdür.
ÜRETİCİNİN ALICIYI BİLGİLENDİRME ZORUNLULUĞU
MADDE 12 - Tehlikeli kimyasal madde ve müstahzarlarıyla iştigal edenler
piyasa arz etmek istediği tehlikeli madde ve müstahzarlarının gerekli tüm
özelliklerini ve kullanım şekillerini belirten etiket, kullanma talimatı ve
bilgi formlarını Türkçe hazırlamak ve alıcıya vermekle yükümlüdür.
Tehlikeli kimyasal madde ve müstahzarlarıyla iştigal edenler başka bir
üreticinin kullanacağı maddeler için, bu üreticilere çevre yönünden önemli
bilgi ve kullanma talimatlarını vermekle yükümlüdür.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
DAĞITICI VE İŞLETME MÜDÜRÜNÜN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
DAĞITICININ YÜKÜMLÜLÜĞÜ
MADDE 13 - Dağıtıcı ilgili tebliğlerde ve Ek-I`de verilen tehlikeli madde
ve müstahzarları, üreticinin belirlediği kullanma ve imha talimatları
doğrultusunda önermek, tanıtmak, madde veya üründe yapacağı isim değişikliğini
Bakanlığa bildirmek zorundadır.
ALICININ BİLGİLENDİRİLMESİ
MADDE 14 - Ara İşletmeci, üreticinin etiketlerde, kullanma talimatlarında
ve bilgi formlarında verdiği bilgileri değiştiremez, okunamaz duruma
getiremez.
Dağıtıcı, satışa arz ettiği tehlikeli madde ve müstahzarların ambalajlarını
değiştirmek durumunda ise, etiket, kullanma talimatını ve bilgi formlarını
aynen korumak ve bunu yaparken bu Yönetmeliğin Beşinci bölümünde belirtilen
şartlara uymak zorundadırlar.
Tehlikeli madde ve müstahzarları ticari muhataplarına teslim edecek ara
işletmeciler, bunları ancak teslim ettikleri madde ve ürünlerin yaratabileceği
tehlike ve zararlarından haberdar olan, bunlarla iştigal esaslarını bilen
yetkili kişilere teslim etmek ve istenmesi halinde satışla ilgili bilgilerle
faturanın bir kopyasını Bakanlığa vermekle yükümlüdürler.
İŞLETME MÜDÜRÜNÜN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
MADDE 15 - İşletme müdürü denetim sırasında her türlü bilgiyi vermek ve
gereken kolaylığı sağlamakla yükümlüdür.
İşletme müdürü tehlikeli madde veya müstahzarların üretimi, depolanması,
taşınması, etiketlenmesi ve ambalajlanması ile ilgili önlemleri bu Yönetmelik
hükümleri doğrultusunda yerine getirmek zorundadır.
Bu madde ve ürünlerin üretimi sırasında ortaya çıkabilecek tehlikeler
konusunda önlemler almakla, idarenin tehlikeli madde ve müstahzarlar için
istediği bilgileri gerçeğe uygun olarak hazırlamak ve saklamakla, bu
Yönetmeliğe bağlı olarak çıkarılacak tebliğleri izlemek ve uygulanmasını
sağlamakla yükümlüdür.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
ETİKETLEMEDE UYGULANACAK KURALLAR
ETİKETLEME ZORUNLULUĞU
MADDE 16 - Tehlikeli madde veya müstahzarları ile iştigal edenler, bunların
özelliklerine göre etiketlenmesinden sorumludur. Üreticiler, bu bölümde
verilen etiketleme ile ilgili kurallara uymak zorundadır.
ETİKETLERDE BULUNMASI GEREKLİ HUSUSLAR
MADDE 17 - Etiketlerde;
a) Üreticinin adı ve adresi,
b) Maddenin kimyasal ve ticari adı, kapalı formülü,
c) Ürünlerin, ticari adı, amaçlanan kullanım alanları ve içeriğine giren
maddelerin tehlike sembolleri,
d) Özel tehlikelere karşı dikkat çekici, "çok şiddetli patlayıcı",
"şiddetli zehir" gibi ibareler, güvenlik tavsiyeleri (Ek-VII`e göre zararlı
maddelere ait özel riskler (R) ve güvenlik önlemlerinin (S) ilgili olanlarının
içinde seçilmiş) alınabilecek tedbirler hakkında özlü bilgiler, Ek-II`de
verilmiş olan zararlı maddeyi tanımlayan özellikler,
e) Ek-IV`de, tek tek maddeler için verilen tehlike işaretlerinden ilgili
olanlar,
f) Kimyasal tanımı ve etkin maddesinin yüzdesi,
g) Diğer katkı maddeleri ve en azından bunların grup tanımları,
bulundurulur.
Etiketlerde çevre ve insan sağlığı için tehlike durumları ve korunma
önlemleri işaretlerle gösterilir. Ek-IV`de verilen işaretler dışında işaret
kullanılamaz.
UYULMASI GEREKLİ HUSUSLAR
MADDE 18 - 04.09.1988 tarih ve 19919 sayılı Resmi Gazete`de yayımlanan Su
Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği`ne göre kanalizasyona veya sulara atılması
yasak olan maddelerin etiketlerinde bu durum açık olarak belirtilir.
Etiketlerde ve kullanma talimatında, "zehirsizdir", "sağlığa zararsızdır",
"talimata uygun kullanılırsa zararsızdır" gibi tehlikeye karşı
kayıtsızlaştırıcı ifadeler kullanılamaz.
Paketlenmiş olarak piyasaya sürülen madde veya ürünlerde etiketler,
paketlere yapıştırılmış olmalıdır. Paketler İkinci bir ambalaj içine
konuyorsa, etiket bu ambalajlar üzerine de yapıştırılır. Ancak, şeffaf ikinci
ambalaj kullanıldığında, içteki etiketin net olarak okunabilmesi durumunda
ikinci ambalaja etiket konulması zorunlu değildir.
Özellikleri yeterince belirlenmeyen maddelerin etiketleri üzerine "bu
maddenin çevre ve insan sağlığı üzerindeki etkisi ile ilgili araştırmalar
devam etmektedir" ibaresi yazılır.
Ek-VI`da verilen karser yapıcı maddeler listesine giren madde ve ürünlerin
etiketleri ve kullanma talimatları üzerine, diğer bilgilerin yanı sıra
"dikkate kansere neden olabilir" ibaresi yazılır.
AEROSOL PAKETLERİNDE ETİKETLEME
MADDE 19 - Aerosol paketleri ve kaplarına yapıştırılan etiketlerde diğer
bilgilerin yanı sıra,
a) "Kutu basınçlıdır", "Güneş altında bırakmayınız", "50øC`nin üzerindeki
sıcaktan koruyunuz", "Boş kutuları zorlayarak açmayınız", "Ateşe atmayınız",
"Aleve veya akkor halindeki maddelere püskürtmeyiniz",
b) Bileşiminde yanmaya ve kolay alev almaya neden olabilecek yanıcı madde
içerenler için "yanıcıdır" veya "kolay alev alır",
ibarelerinin de yazılması zorunludur.
ETİKETLEME ŞARTLARI
(1)MADDE 20 - Tehlikeli madde veya müstahzarlarının etiketlerinin boyutları,
ambalaj kaplarının hacimlerine göre, aşağıda verilmiştir.
a) 0,25 litreye kadar uygun görülecek büyüklükte,
b) 0,26-3,0 litre arası için en az 52 mm x 74 mm,
c) 3,1-50 litre arası için en az 74 mm x 105 mm,
d) 51-500 litre arası için en az 105 x 148 mm,
e) 500 litreden büyük olanlar için en az 148 mm x 210 mm.
Tehlike sembolleri, portakal sarısı zemin üzerine siyah baskı ile verilir.
Her tehlike sembolü en az 1 cmı alana sahip olup, işaretin yapılacağı yüzeyin
en az onda birini kaplar. Belli bir tehlike sınıfı için kullanılan sembol bir
başka tehlike sınıfını da içeriyorsa bu Yönetmeliğin 17 nci maddesinin (e)
bendinde öngörülen tehlike içermeyen sembollerinden bazıları eğer yer müsait
değilse etiketlere konmayabilir.
Etiketler, bu Yönetmelikte belirtilen hususlar dışında, sağlık, güvenlik
gibi alanlardaki yönetmeliklerin ilgili hükümleri gereği zorunlu semboller ve
bilgileri de tamamlayıcı olarak bulundurur.
Etiketler, ambalajın bir veya birkaç yüzüne, ambalaj normal konumunda
dururken etiketteki bilgiler okunabilecek şekilde yapıştırılır. Etiketin
ambalaj yüzeyine yapıştırılması, ambalajın boyutları veya cinsi nedeniyle
mümkün değilse, etiketleme ambalaja bağlı bir plaka şeklinde yapılır. Etiketin
dış etkenlerden ve ambalaj içindeki maddeden etkilenerek ambalaj üzerinden
çıkmaması, veya kullanılmışsa plakanın kopmaması için gerekli önlemler alınır.
Yanıcı ve kolay tutuşan maddelerin 0,25 litreyi geçmeyen ambalajlarının
etiketlerinde, maddenin bu özelliği ile ilgili olarak dikkat çekici ibarelerin
ve alınması gerekli önlemlerin etikete yazılması şartı aranmaz. Ancak diğer
yollarla bu hususların vurgulanması zorunludur.
----------------
(1) - (R.G.: 20.04.2001/24379`da yayımlanan Yönetmelik, m.5) ile; ikinci ve
üçüncü fıkralarda geçen "tehlike işaretleri" ibaresi "tehlike
sembolleri", "zorunlu işaretler" ibaresi "zorunlu semboller" olarak
değiştirilmiştir.
----------------
KULLANMA TALİMATI
MADDE 21 - Kullanma talimatında tehlikeli madde veya müstahzarlarıyla
ilgili olarak;
a) Dozaj kuralları ve dozajda, istenilen ve yeterli etki için gerekli
miktarların gösterilmesi, özel durumlardaki kullanımda ve özel şartlar altında
dozaj gerektiğinde, izin verilen miktarların belirtilmesi,
b) Madde veya ürünün depolanması, zararsız duruma getirilmesi ve imha
edilmesi ile ilgili bilgiler verilmesi,
zorunludur.
Kullanma talimatı, okunaklı ve Türkçe olmalıdır.
BİLGİ FORMU
MADDE 22 - Üretici ve ithalatçı, kullanıcı olan başka bir üreticiye
sattığı, tehlikeli madde veya müstahzarlarının, çevre ve insan sağlığı
üzerindeki etkilerini açıklayan bilgi formunu Türkçe düzenleyerek vermek
zorundadır.
BEŞİNCİ BÖLÜM
AMBALAJLAMA, DEPOLAMA VE TAŞIMA
YÜKÜMLÜLÜKLER
MADDE 23 - Tehlikeli madde ve müstahzarlarının ambalajlanması, depolanması,
taşınması işlerinden biri veya birkaçı ile iştigal edenler bu Yönetmelik
hükümlerine tabidir. Bu işlerin ücret karşılığı üçüncü kişi veya kuruluşlara
yaptırılması durumunda da, işveren kişi veya kuruluş, iştigal edenle birlikte
müteselsilen sorumludur.
AMBALAJLAMA ZORUNLULUĞU
MADDE 24 - Tehlikeli madde ve müstahzarlar, bu Yönetmeliğin 27 nci
maddesindeki hükümlere uyularak, normal depolama ve taşıma şartlarında, sızma,
kaçak, dökülme, bulaşma ve benzeri yollarla ambalaj dışına çıkmaları önlenecek
şekilde ambalajlandıktan sonra piyasaya arz edilebilir.
Piyasaya arz şekli özel mevzuata tabi madde ve ürünler için, yukarıdaki
hükümlere uyulması gerekmez.
Ambalajlanmamış madde ve ürünlerin taşınması ve depolanması ile iştigal
edenler, piyasaya arz şekli özel mevzuata tabi madde ve ürünler ile ilgili
durumlar dışında, ilgili idareden özel izin alırlar.
AMBALAJSIZ TAŞIMA VE DEPOLAMA
MADDE 25 - Bir başka ürün üretiminde hammadde, ara madde olarak
kullanılacak veya yakıt olarak piyasaya sürülmek istenen madde ve ürünlerin;
a) Çevre ve insan sağlığına zarar vermeyecek uygun sistem ve araçlarla
taşınması ve depolanması,
b) Araç ve depo yerinin kapalı sistem olması durumlarında ambalajsız
depolama ve taşımaya izin verilebilir.
AMBALAJ KAPLARININ GENEL GÖRÜNÜMÜ
MADDE 26 - Tehlikeli madde ve müstahzarlarının içine konduğu kapların genel
görünümü aşağıdaki gibi olmalıdır:
a) Ambalajların şekli ve etiketleri, genel görünüm ve kapsamları açısından,
gıda maddelerinin ambalajları ile aynı veya karıştırılabilir benzerlikte
seçilemez.
b) Bu Yönetmeliğin ilgili hükümlerine göre hazırlanan etiketler ambalaj
kapları üzerinde uygun olarak yerleştirilir.
AMBALAJLAMA ŞARTLARI
MADDE 27 - Tehlikeli madde ve müstahzarlarının ambalaj kaplarına
konulmasında Ek-V`de verilen kurallar yanında aşağıdaki genel kurallara
uyulması zorunludur.
a) Ambalajlanan madde, ambalaj kabının dışına bulaşmamalıdır.
b) Ambalaj kabı, içine konulan maddeden etkilenmemeli, onun özelliklerini
değiştirmemelidir.
c) Sıvı halinde madde ve ürünlerin ambalajlanmasında, ısıl genleşmeler
sonucu, patlama, yırtılma gibi istenmeyen durumların önüne geçilebilmesi için,
kaplarda boş hacım bırakılmalıdır.
d) Hava yolu ile taşınacak her türlü ambalaj kabının hava basıncı
değişimlerin etkisiyle karşılaştığında dayanıklı olacak şekilde tasarlanması
gerekir.
e) Maddenin ambalajlanmasında iç içe kaplar kullanılmışsa, iç kaptan dış
kaba sızma olmamalıdır. Cam, Seramik, gibi kırılgan malzemeden yapılmış iç
kaplar ile ambalajlamada, kırılmanın önlenmesi için iç ve dış kaplar arasında
şok direncine sahip uygun destekleme malzemeleri kullanmalı veya benzeri
önlemler alınmalıdır.
f) Birbiri ile şiddetli reaksiyon veren maddeleri taşıyan iç kaplar aynı
dış kap içinde depolanamaz ve taşınamaz.
g) Çok tehlikeli oldukları için bir sıvı ile ıslatılarak veya seyreltilerek
korunması gereken maddelerin ambalajlanmasında, kaçakları tamamen önleyecek
tasarımlar kullanılır ve yeterli önlemler alınır.
h) Taşıma ve depolama sırasında sıcaklığın artması, hava basıncı değişimi,
çalkalanma, gibi nedenlerle, kap içindeki madde tehlikeli boyutlarda gaz
oluşturuyor ve basıncı artırıyorsa, fazla gazı dışarı atarak otomatik basınç
ayarlamasını sağlayacak sistemler takılmış kaplar kullanılmalıdır. Ancak,
çıkan gazın tehlikeli ve zararlı olması durumunda, tehlikeyi önleyici başka
önlemlerin alınması gerekir.
i) Ambalaj olarak kullanılacak her türlü madde, malzeme ve araç, kullanım
amacına uygun fonksiyon testlerinden geçirilir.
j) Üretici ithal ettiği veya ürettiği madde ve ürünün taşınmasından
kaynaklanan ambalaj malzemesinin, ilgili yönetmelikler uyarınca, en aza
indirilmesi veya bertaraf edilmesinden yükümlüdür. Üretici bu durumda
sorumluluğu başkasına devredemez ve gerekli harcamaları karşılamakla
yükümlüdür.
TAŞIMA
MADDE 28 - Tehlikeli madde ve müstahzarlarının taşınması konusunda
yürürlükteki mevzuat hükümleri uygulanır.
DEPOLAMA
MADDE 29 - Tehlikeli madde ve müstahzarları, özellikleri, depolamaları ve
diğer şekillerdeki iştigalleri sırasında arzedebilecekleri tehlikenin cinsine
göre Ek-VIII`de verilen sınıflara ayrılmıştır. Tehlikeli kimyasal madde ve
müstahzarlarını üretenler, çevre ve insan sağlığına zarar vermeyecek şekilde
depolama yapmakla yükümlüdür. Bu maddelerin kötü amaçlı veya sorumsuz
kişilerin eline geçmemesi ve amaç dışında kullanılmaması için gerekli
önlemler, işletme müdürü, serbest bölgelerde serbest bölge müdürleri
tarafından alınır.
Tehlikeli kimyasal madde ve müstahzarlarının konduğu depolar, depolanan
maddenin oluşturabileceği zararlar göz önüne alınarak, gerekli ısı, izolasyon,
yıldırımdan koruma, havalandırma, alarm, yangın söndürme, gibi sistemler ile
donatılır ve amacına uygun malzemelerle inşa edilir.
Depolara ve bunların yakınına, depolanan madde veya ürünlerinin yükleme,
boşaltma ve kullanımları sırasında ortaya çıkabilecek tehlikeler ve bu
tehlikelere karşı korunma önlemleri ile ilgili uyarı işaretleri ve yazıları
asılır.
Tehlikeli madde ve müstahzarları, ilaç, hayvan ilacı, gıda maddesi, hayvan
yemi ve bunların katkı maddeleri ile aynı depolara konulamaz.
Ek-IV`de verilen işaretlerden korozif, az zehirli ve tahriş edici özelliği
ile etiketlenmiş olan madde ve ürünlerin depolanmasında, insan ve çevre
sağlığı açısından işletmede gerekli yerlerde uyarı levhaları bulundurulur.
Ek-IV`de verilen işaretlerden çok zehirli özelliği ile etiketlenmiş olan
madde ve ürünler kilitli mekanlarda depolanır. Bunların depolanması ile
sorumlu kişiler, işletme müdürü ve konu ile ilgili personel dışındaki
kişilerin bu maddelerle iştigalini önlemek için gerekli önlemleri almakla
yükümlüdür.
Akaryakıt istasyonlarında satılan madde ve ürünler için kilitli mekanlarda
depolama şartı aranmaz.
ALTINCI BÖLÜM
İDARENİN GÖREVLERİ
BEYANLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ
MADDE 30 - Bakanlık, gerek gördüğü hallerde talep ettiği Ek-I`de yer alan
tehlikeli madde ve müstahzarları ile ilgili beyanları bu Yönetmelik
hükümlerine göre değerlendirir.
DENETİM
MADDE 31 - Tehlikeli madde ve müstahzarların ticareti, üretimi, ambalaj ve
etiketlenmesi, depolanması, taşınması ile iştigal edenlerin Yönetmelik
hükümlerince denetlenmesiyle Bakanlık yetkilidir. Bakanlık, gerek
görüldüğünde, söz konusu maddelerle ilgili deneylerin yurt içinde veya yurt
dışında yeniden yaptırılmasını sağlar.
Denetimler sırasında kurum, kuruluş ve işletmelerden elde edilen bilgi ve
belgeler başka amaçlar için kullanılamaz.
FİİLİ İTHALATIN KONTROLÜ
MADDE 32 - İthalatının kontrolü tebliğlerle yapılan tehlikeli madde ve
müstahzarların fiili ithalatı sırasında beyan edilen bilgilere uygun nitelikte
olduğu Ek: IX`da verilen kriterlere göre değerlendirilir. Beyana uygun
olmadığının tesbiti halinde 2872 sayılı Çevre Kanunu`nun 2 nci maddesi
gereğince durum Çevre Bakanlığı`na bildirilir.
PİYASANIN DENETLENMESİ
MADDE 33 - Bakanlık, piyasada bulunan tehlikeli madde ve müstahzarlarını,
gelişi-güzel örnekler alarak veya üretici ve ara işletmeciden örnekler
isteyerek denetler.
PİYASA DENETİMİNİN YÜRÜTÜLMESİ
MADDE 34 - Piyasanın denetlenmesinde tehlikeli madde ve müstahzarların
bileşimi, etiketi, kullanma talimatı ve bilgi formunda bu Yönetmelik ve
eklerinde verilen kurallara uyulup uyulmadığı göz önünde bulundurulur.
Denetimi yapan, üreticiyi, ithalatçıyı veya piyasayı denetlemek amacı ile
örnek alırken, örnek alma teknikleriyle ilgili Türk Standartları Enstitüsü
tarafından belirlenen yöntemlere uyar.
İDARİ CEZA VERME YETKİSİ
MADDE 35 - Piyasa denetlemesinde bu Yönetmelik`te belirtilen hükümlerin
yerine getirilmediğinin anlaşılması durumunda, üretici ve ara işletmecinin
ikametgahının veya işyerinin bulunduğu yerin mülki idare amiri, Çevre
Kanunu`nun ilgili maddeleri uyarınca idari ceza verme yetkisine sahiptir.
ALINAN ÖRNEKLERİN ÜCRETİ
MADDE 36 - Denetleme için gerekli örnekler, üretici, tehlikeli kimyasal
madde ve müstahzarları ile iştigal edenler tarafından denetleme makamına
ücretsiz olarak verilir.
Denetlemelerde yapılan araştırma ve test harcamalarını da tehlikeli
kimyasal madde ve müstahzarları iştigal edenler karşılar.
YEDİNCİ BÖLÜM
ÖZEL HÜKME TABİ MADDELER
ASBEST KULLANIMI İLE İLGİLİ HÜKÜMLER
MADDE 37 - (Değişik: R.G.: 25.07.2001/24473`da yayımlanan Yönetmelik, m.1)
Asbest lifleri ve asbest lifleri ihtiva eden topraklara ilişkin olarak
aşağıdaki hususlara uyulması zorunludur.
Amfibol grubu asbest lifleri olarak tanımlanan;
a) Krosidolit, CAS No 12001-28-4
b) Amozit, CAS No 12172-73-5
c) Antofillit, CAS No 77536-67-5
d) Aktinolit, CAS No 77536-66-4
e) Tremolit, CAS No 77536-68-6
türü asbest lifleri çıkarılamaz, üretilemez, herhangi bir ürün üretiminde
ve üretim dışında herhangi bir amaçla kullanılamaz, satış ve kullanım amacıyla
piyasaya arz edilemez.
Amfibol grubu asbest liflerini ihtiva eden ürünler kullanım amacıyla
piyasaya arz edilemez ve kullanılamaz.
Serpantin grubu asbest lifi olarak tanımlanan krizotil türü asbest, CAS No:
12001-29-5 (Beyaz asbest);
a) Oyuncakların,
b) Püskürtme yolu ile kullanılacak malzeme ve müstahzarların,
c) Perakende olarak halka satılan toz halindeki nihai ürünlerin,
d) Tütün içmek için kullanılan pipo, ağızlık, sigara filtresi gibi
ürünlerin,
e) Katalitik filtreler ve sıvılaştırılmış gaz ile çalışan katalitik
ısıtıcılarda kullanılan yalıtım gereçlerinin,
f) Boyalar ve cilaların/verniklerin,
g) Sıvılar için kullanılacak filtrelerin/süzgeçlerin,
h) Kaplama ağırlığının % 2`sinden fazla olacak şekilde, yol yüzey
kaplamalarının,
i) Sıvalar, koruyucu kaplamalar, dolgular, sızdırmazlık malzemeleri,
bağlayıcılar, zamklar, tutkallar, yapıştırıcılar, dekoratif tozlar ve apre
malzemelerinin,
j) Yoğunluğu 1 g/cm3`den az olan yalıtım veya ses geçirmezlik
malzemelerinin,
k) Hava filtreleri/süzgeçleri ve doğal gaz veya havagazı isale, dağıtım ve
kullanımında kullanılan filtrelerin/süzgeçlerin,
l) Plastik yer ve duvar kaplamalarının altına konacak yalıtım astarlarının,
m) Tüketiciye sunulduğunda, ortama lif yayılmasını önleyecek şekilde
muameleye tabi tutulmayan tekstil ürünlerinin,
n) Çatı keçelerinin,
üretiminde kullanılamaz.
Krizotil türü asbest liflerinin kullanım hükümlerine uymayan ürünler
kullanım amacıyla piyasaya arz edilemez ve kullanılamaz.
Amfibol grubu asbest lifi ihtiva eden topraklar ile serpantin grubu asbest
lifi ihtiva eden topraklar çıkarılamaz, satış ve kullanım amacıyla piyasaya
arz edilemez,
özellikle;
a) Badana ve sıva, çatı ve zemin toprağı şeklinde taban ve çatı örtüsü,
b) Yol, pekmez, çanak, çömlek yapımında katkı malzemesi,
c) Çocuk pudrası,
olarak kullanılamaz. (*10)
ASBEST KULLANIMI İLE İLGİLİ KISITLAMALAR
MADDE 38 - (R.G.: 25.07.2001/24473`da yayımlanan Yönetmelik, m.2 ile yür.
kld.) (*11)
ASBESTLİ ÜRÜNLERİN ETİKETLENMESİ
VE AMBALAJLAR İLE İLGİLİ KURALLAR
MADDE 39 - 1. Asbest içeren bütün ürünler veya paketler aşağıda tanımlanan
etiketleme kurallarına uymalıdır.
a) Etiket en az 5 cm. yüksekliğinde 2.5 cm genişliğinde olmalıdır.
b) Etiket iki bölümden oluşmalıdır.
- Üst kısımda (h1 = % 40 H) siyah zemin üzerine üzerine beyaz olarak
yazılmış "a" harfi bulunmalıdır.
- alt kısımda (h2 = % 60 H) kırmızı zemin üzerine siyah veya beyaz olarak
büyük harflerle "DİKKAT ASBEST İÇERİR" ve küçük harflerle "asbest tozunun
solunması sağlık için tehlikelidir" ve "güvenlik tavsiyelerini inceleyiniz"
cümleleri açık bir şekilde bulunmalıdır (bkz.Şekil 1).
-------------------- ______________________
| | | | ____
| | | | |
| | | | | Siyah zemin üzerine
| h1 = | "a" | | beyaz "a"
| | ________ | _____|
| % 40 | DİKKAT |
| | | ASBEST |
| | | İÇERİR |
| | | Asbest tozunun | ____
H ---------- | solunması sağlık | |
| | | için tehlikelidir | | Kırmızı zemin üzerine
| h2 = | Güvenlik | | beyaz veya siyah
| % 60 | tavsiyelerini | | standart kelimeler ile
| | | inceleyin | ____| yazılacak
| | | |
| | | |
-------------------_________________________|
Şekil 1: Asbestli ürün veya paketlerde kullanılacak etiket
c) Eğer ürün krosidolit minerali içeriyorsa büyük harflerle yazılan "DİKKAT
ASBEST İÇERİR" cümlesi "KROSİDOLİT İÇERİR-MAVİ ASBEST" şeklinde yazılmalıdır.
d) Etiketin ürün üzerine doğrudan baskısı söz konusu ise kontrastı sağlamak
için etikette tek renk kullanımı yeterlidir.
2) Önceki bölümde tanımlanan etiket aşağıdaki kurallara uygun olarak
kullanılmalıdır.
a) En küçük birimlerde bile etiket bulunmalıdır. Asbest veya asbestli
bileşenler içeren paketler aşağıda verilen şekillerden biri ile
etiketlenebilir;
- Paket boyu yeterli büyüklükte ise etiket, pakete sabit bir şekilde
yapıştırılır veya pakete doğrudan baskı ile yerleştirilir.
- Paket boyu etiket yapıştırma veya doğrudan baskıya imkan vermiyorsa,
etiket pakete kopmayacak şekilde bağlanır.
c) Asbest ve asbest içeren ürünlerin paketlerinde, ürünün asbest olduğunu
tanımlayan etiket dışında uygun tehlike işaretleri ve semboller yönetmeliğe
uygun olarak etiket halinde temiz, okunaklı ve silinmeyecek şekilde
hazırlanıp, paket üzerine yapıştırılmalı, basılmalı veya bağlanmalıdır.
d) Paketlenmesi uygun olmayan asbest içeren ürünler için etiket yukarıda
belirtildiği gibi hazırlanır, ya doğrudan yapıştırılır ya baskı ile
yerleştirilir ya da bağlanır.
Asbestle temas etmiş her türlü ambalaj malzemesi başka amaçla kullanılamaz.
Bu tür ambalaj malzemeleri, daha büyük bir plastik torbada biriktirilerek
asbestli atıkların bertarafı ile ilgili kurallar doğrultusunda bertaraf
edilmelidir.
ASBEST LİFLERİNİN DEPOLANMASI
MADDE 40 - (Değişik madde başlığı ve madde: R.G.: 25.07.2001/24473`da
yayımlanan Yönetmelik, m.3) Asbest lifleri, depolandığı yerlerde ortama toz ve
lif saçılmasını önleyecek tedbirler alınarak, diğer tehlikeli kimyasallar ve
malzemelerden ayrı olarak depolanır. (*12)
POLİHALOJENLİ BİFENLİLER VE TERFENİLLERİN
KULLANIMI İLE İLGİLİ HÜKÜMLER
MADDE 41 - Polihalojenli bifenil ve terfenilleri ve bunların karışımlarını
ihtiva eden malzeme ve ürünler 01.01.1996 tarihinden itibaren kullanılamaz. Bu
tarihe kadar Madde 42`de verilen kullanım kısıtlamalarına uyulur.
POLİHALOJENLİ BİFENİLLER VE TERFENİLLER VE
BUNLARIN KARIŞIMLARI İLE İLGİLİ KISITLAMALAR
MADDE 42 - Bu maddelerin 01.01.1996 tarihine kadar kullanılmalarında
aşağıdaki hükümlere uyulur.
Mono ve dikloro bifeniller hariç, poliklorlu bifeniller, poliklorlu
terfenilleri ve bunları ağırlıkça % 0.1 den daha fazlasını içeren karışımlar
aşağıdaki kategoriler dışında kullanılamaz.
- Kapalı sistemli elektrikli cihazlar (transformatör, resistör ve indüktör)
- Büyük yoğuşturucular (toplam ağırlığı 1 kg veya daha büyük olanlar)
- Küçük yoğuşturucular (klorür içerikleri % 43`den fazla olmayan ve
% 3,5`den fazla penta ve daha yüksek klorlanmış bifenil içermeyen
poliklorobifeniller).
- Kapalı devre ısı transfer cihazlarında kullanılan ısı transfer sıvıları
(gıda, ilaç hayvan yemi ve diğer veterinerlik ürünlerinin işlendiği durumlar
dışında)
- Yeraltı kazı ekipmanları ve elektrolitik alüminyum üretimindeki
cihazlarda kullanılan hidrolik sıvılar
- Diğer ürünlere dönüştürülmek üzere başlangıç veya ara basamaklarda,
Deri ile temas eden tekstil ürünlerinde polibromlu bifeniler kullanılmaz.
CİVA KULLANIMI İLE İLGİLİ HÜKÜMLER
MADDE 43 - (Değişik madde başlığı ve madde: R.G.: 03.11.1999/23865`de
yayımlanan Yönetmelik, m.1) Civa kullanımında aşağıdaki hususlara uyulması
zorunludur.
01.06.2000 tarihinden itibaren son ürün konumunda kullanıcıya ulaşan,
a) Düğme piller ve düğme pillerden oluşan bileşik pillerin üretiminde, pil
ağırlığının % 2`sinden fazla civa,
b) (a) bendinde belirtilen pillerin dışında, diğer pillerin üretiminde, pil
ağırlığının % 0,0005`inden fazla civa,
c) Akümülatörlerin üretiminde, akümülatör ağırlığının % 0,0005`inden fazla
civa,
kullanılamaz.
Yukarıda belirtilen oranlardan fazla civa ihtiva eden pil ve akümülatörler
01.06.2000 tarihinden itibaren kullanım amacıyla ve kullanım amacına uygun
olarak cihaz ve araçların içine yerleştirilmiş şekilde piyasaya sürülemez.
SEKİZİNCİ BÖLÜM
DİĞER HÜKÜMLER
KİMYASAL GÜVENLİK KOMİSYONU
MADDE 44 - Bakanın veya görevlendireceği bir yetkilinin başkanlığında
kurulacak olan Kimyasal Güvenlik Komisyonu 443 sayılı Çevre Bakanlığı`nın
Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname`nin 36 ncı maddesine
dayanılarak;
a) Bu Yönetmeliğin getirdiği hükümlerin işlerliğini sağlamak,
b) Ulusal ve uluslararası bilgi değişimini sağlayarak gerekli gördüğü
hükümleri güncelleştirmek ve eksikliklerini gidermek için görüş bildirmek,
c) Gerekli durumlarda danışman olarak görev yapmak,
d) Kimyasal maddelerden kaynaklanan kazalarla ilgili gerekli çalışmaları
yapmak,
üzere oluşturulur.
Bu komisyon Bakanlığın talebi üzerine toplanır, iç çalışma yöntem ve
esasları ihtisas komisyonlarının çalışma yöntem ve esaslarını belirleyen
yönetmelik hükümlerine tabiidir.
KOMİSYONUN OLUŞUMU
MADDE 45 - Bu komisyon Hukuk Müşavirliği`nden 1, Bakanlık ilgili teknik
dairelerinden 3, Maliye ve Gümrük Bakanlığı`ndan 1, Sağlık Bakanlığı`ndan 1,
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı`ndan 1, Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı`ndan
1, ilgili Üniversite birimlerinden 2, üretici ve ara işletmeciyi temsilen
Türkiye Ticaret, Sanayi, Deniz Ticaret Odaları ve Ticaret Borsaları
Birliği`nden 1, Kimya Sanayicileri Derneğinden 1, Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı`ndan 1, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı`ndan 1 kişi olmak üzere toplam
14 kişiden oluşur.
Komisyonun gerek görmesi halinde, çalışılan konu ile ilgili kurum ve
kuruluşlardan temsilciler alınarak alt çalışma komisyonları oluşturulur.
ÜCRET
MADDE 46 - Bu komisyonlarda görevlendirilmiş kişilerden Bakanlık mensubu
olmayanların yurt içi ve yurtdışı yollukları, telif, tercüme ve hizmet
ücretleri ile iaşe ve ibate giderleri Çevre Kirliliğini Önleme Fonu`ndan
karşılanır.
YAPTIRIMLAR
MADDE 47 - Bu Yönetmelik hükümlerine aykırı hareket edenler hakkında
2872 sayılı Çevre Kanunu`nun 15 inci ve 16 ncı maddelerinde belirtilen
makamlar ve 443 sayılı Çevre Bakanlığı`nın Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun
Hükmünde Kararname`ye göre Çevre Bakanlığı tarafından gerekli işlemler
yapılır. Kanun`un 20., 21., 22. ve 23 üncü maddelerinde belirtilen idari
nitelikteki cezalar ise yeni Kanun`un 24 üncü maddesinde belirtilen yetkili
makamlar tarafından verilir.
GEÇİCİ HÜKÜMLER
GEÇİCİ MADDE 1 - Tehlikeli madde ve müstahzarlarıyla iştigal edenler
Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde durumlarını bu
Yönetmelik hükümlerine uydurmak zorundadır.
GEÇİCİ MADDE 2 - (R.G.: 20.04.2001/24379`da yayımlanan Yönetmelik, m.9) ile
yür. kld. (*9)
YÜRÜRLÜK
MADDE 48 - Sayıştayın görüşü alınarak hazırlanan bu Yönetmelik Resmi
Gazete`de yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
YÜRÜTME
MADDE 49 - Bu Yönetmelik hükümlerini Çevre Bakanı yürütür.
EKLER (1)
EK - I: Zararlı Maddeler Listesi
(Bu liste içindeki maddenin karakteristik özelliğini gösteren ve
yapısında fazla oranda içerdiği elementin atom numarasına göre
sınıflandırılmıştır.)
EK - II: (R.G.: 20.04.2001/24379`da yayımlanan Yönetmelik, m.9) ile yür.
kld. (*6)
EK - III: Zararlı Maddelerin Beyan ve İzin Bilgi Formu
EK - IV: (Değişik başlık: R.G.: 20.04.2001/24379`da yayımlanan Yönetmelik,
m.8) Tehlikeli Madde ve Müstahzarların Etiketlenmesinde Kullanılacak Tehlike
Sembol ve İşaretleri (*7)
EK - V : Ambalajlama Sınıfları
EK - VI: Kanser Yapıcı Maddeler Listesi
EK - VII: (Değişik başlık: R.G.: 20.04.2001/24379`da yayımlanan Yönetmelik,
m.8) Risk Durumları ve Kombinasyonları (*8)
EK - VIII: Depolama ile İlgili Sınıflandırma
EK - IX: Ürünü Atıktan Ayıran Kriterler
----------------
(1) - Yönetmeliğin toplam 161 sayfa olan ekleri için 11.07.1993/21634 s.
R.G.`ye bkz.
---------------
___________________________
DEĞİŞMEDEN ÖNCEKİ BİÇİMLER:
___________________________
(*1) - PİLLERİN KULLANIMI İLE İLGİLİ HÜKÜMLER
Madde 43 - Bakanlık çevreye olan zararları nedeni ile pillerin
kullanımı ve atıklarını kontrol altına almak, ekolojik sistemlerin dengesinin
bozulmasını önlemek amacı ile geri toplanmasını zorunlu kılar.
Pillerin geri toplanması ile ilgili hususlar Bakanlık tarafından
yayınlanacak tebliğle belirlenir.
(*2)(Yönetmeliğin değişmeden önceki adı) - ZARARLI KİMYASAL MADDE VE
ÜRÜNLERİNİN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ
(*3) - Bu Yönetmeliğin amacı; hava, su ve toprağa karışarak, kısa veya uzun
dönemde ekolojik dengeyi bozan, çevre ve insan sağlığı açısından zararlı
kimyasal madde ve ürünlerinin kontrol altına alınabilmesine yönelik idari,
teknik ve hukuki prensip, politika ve programların belirlenerek uygulanmasını
sağlamaktır.
KAPSAM
(*4) - Bu Yönetmelik:
a) Çevre ve insan sağlığı açısından zararlı kimyasal madde ve ürünlerinin
ticareti, üretimi, ambalaj ve etiketlenmesi, depolanması, taşınması ve
kullanılması faaliyetlerine ait esasları,
b) Bu madde ve ürünleriyle iştigal olunmasına ilişkin hükümleri, kapsar.
Amaçta belirtilen görevlerle ilgili olarak diğer kamu, özel kurum ve
kuruluşların mevzuatı çerçevesinde yüklendikleri görevler devam eder. Çevre
Bakanlığı bu kamu, özel kurum ve kuruluşlardan gerek gördüğünde bilgi
talebinde bulunabilir.
TANIMLAR
(*5) - Bu Yönetmelik`te kullanılan terim ve kavramlardan;
Bakanlık: Çevre Bakanlığı merkez ve taşra teşkilatlarını,
Zararlı Madde: Ek-II`deki özelliklerden herhangi birine sahip olmaları
kaydı ile Ek-I`de verilen ve çevrenin korunması amacıyla yayınlanan
tebliğlerde yer alan, her cinsten kimyasal element, bunların bileşikleri ve
karışımlarını, (Zararlı maddeler bu Yönetmeliğin bazı bölümlerinde kısaca
"Madde" olarak anılmaktadır.)
Ürün: Zararlı maddelerin, belli bir alanda kullanılmak üzere kimyasal
işleme tabi tutulma, karıştırma, şekillendirme gibi işlemler ile hazırlanmış,
başka ticari veya kimyasal bir ad ile anılıp, Ek-IX`da verilen ürünü
atıklardan ayıran kriterler kapsamı dışında kalan, zararlı olan her türlü
şekillerini,
İştigal: Zararlı madde ve ürünlerin ticareti, üretimi, ambalajlanma ve
etiketlenmesi, depolanması, yükleme ve boşaltılması, taşınması ve kullanımı
faaliyetlerinden herhangi biri ile uğraşılmasını,
Ara İşletmeci: Türk Ticaret Kanunu kapsamında tacir, Esnaf ve Sanatkarlar
Kanunu kapsamında esnaf tanımlarının içerdiği unsurları taşıyan ve ticari
amaçla, zararlı madde ve ürünlerinin ülke içinde ara alım-satım işlerini
yürüten kişi veya kuruluşu,
Üretici: Ticari amaçla, zararlı maddeleri kullanarak, bunlardan herhangi
bir yöntemle, herhangi bir formda ürün hazırlayan kişi veya kuruluşu,
İşletme Müdürü: Zararlı madde ve ürünleriyle iştigal eden tarafından
Kanun`ların öngördüğü şartları taşıyan yetkili ve sorumlu kılınan kişiyi,
ifade eder.
(*6) EK - II: Tehlikeli Özellikler Listesi
(*7) EK - IV: Etiketlerde, Taşımada ve Depolamada Kullanılan İşaretler
(*8) EK - VII: Zararlı Maddelerin Etiketlenmesinde Kullanılan R,S
Numaralarının Tanımı
(*9) - Geçici madde 2 - Bu yönetmeliğin 43. maddesinde öngörülen hükümlerin
uygulanması, ilgili tebliğ yayımından itibaren yürürlüğe girer.
(*10) - Madde 37 - Asbest lifleri içeren aşağıdaki ürünler piyasaya
sürülemez.
- Oyuncaklar,
- Parekende olarak halka satılan toz ürünler,
- Tütün içmekte kullanılan ürünler (pipo, ağızlık, vb.)
- Sıvı gazlarla çalıştırılan teshin araçları için yapılmış veya içerisine
monte edilmiş katalitik filtre veya izolasyon sistemleri
- Boyalar ve parlatıcılar
- Fışkırtılarak veya püskürtülerek kullanılan madde ve ürünler
- Sıvı filtreler.
(*11) - Madde 38 - Kristotil (beyaz asbest) içeren, aşağıdaki ürün ve
malzemeler yerini aynı görevi üstlenebilecek malzemeler alana kadar
kullanılabilir.
- Asbestli çimento boruları,
- Asit ve ısıya dayanıklı sızdırmaz malzemeler (conta vb.) keçe ve
salmastralar ve yumuşak madde kompensatörleri, çatı levhaları,
- Motorlu taşıtların fren ve debriyajındaki asbestli balatalar,
- Plastik yer ve cephe kaplamaları, çatı kaplamaları.
Amfibol tipi asbest türlerinin her çeşit malzeme üretiminde kullanılması
1 Ocak 1996 yılına kadar serbest olup, bu tarihten sonra kullanılamaz.
ASBESTİN DEPOLANMASI
(*12) - Madde 40 - Asbest depolanan bölümler iyi havalandırılmalı ve diğer
malzemelerin depolandığı yerlerden ayrı tutulmalıdır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder